یکی از موضوعاتی که برای بسیاری از مدیران سازمانها بعنوان یک چالش اساسی مطرح می باشد، انتخاب مناسبترین سیستم قفسه بندی جهت انبارهایشان می باشد. با پیشرفت فن آوری و تکنولوژیهای جدید، گروههای مختلفی از سیستمهای قفسه بندی جهت نگهداشت کالاها در انبار طراحی و ارائه گردیده است که با توجه به ویژگیها و مشخصات متفاوت هر یک از این سیستمهای قفسه بندی، انتخاب بهترین گزینه جهت قفسه بندی انبار، فرآیند ساده ای به نظر نمی رسد و لازم است تا شناخت کامل و مناسبی نسبت به تمامی سیستمهای قفسه بندی در انبار وجود داشته باشد. در همین راستا در متن پیش رو، سعی گردیده تا با یکی از سیستمهای جدید قفسه بندی در انبار و ویژگیهای آن تحت عنوان “قفسه خود جریان” بیشتر آشنا شویم.
قفسه خودجریان چیست؟
قفسه بندی خود جریان متشکل از تعدادی تونلهای شیب دار می باشد که ارتفاع ابتدا و انتهای هر یک از این تونلها با هم متفاوت می باشد و انتهای تونل نسبت به ابتدای تونل از ارتفاع کمتری برخوردار است. هر یک از تونلهای قفسه خود جریان متشکل از تعدادی غلطک (رولر) و یا چرخکهای مخصوص می باشد که امکان جابجایی خودکار پالتها یا صندوقهای حاوی کالا و اقلام را به راحتی فراهم می سازد. عرض تونلها با توجه به ابعاد پالتهایی که در داخل قفسه بندی بارگذاری می شوند می تواند متفاوت باشد و تعداد طبقات نیز با توجه به ارتفاع سوله یا ساختمان انبار و همچنین نوع ماشین گذاشت و برداشت بار در انبار تعیین می گردد. از سوی دیگر عمق تونلها نیز به عوامل مختلفی همچون مساحت انبار، تنوع و حجم کالاها و نحوه مدیریت و کنترل موجودیها وابسته می باشد.
به دلیل آنکه در این سیستم قفسه بندی، تمامی راهروهای فرعی حذف شده و صرفا دو راهروی اصلی بارگذاری و باربرداری در طرفین سیستم قفسه بندی وجود خواهد داشت، پرت فضای انبار به حداقل ممکن رسیده و سطح مفید بارگذاری نسبت به واحد سطح، افزایش قابل ملاحظه ای می یابد.
عملکرد قفسه خود جریان چگونه است؟
سیستم قفسه بندی خودجریان به گونه ای طراحی گردیده است که پالتهای بارگذاری شده در داخل کانالها بصورت اتوماتیک از ابتدای تونل به سمت انتهای تونل هدایت می شوند. در واقع پالتهای موجود در داخل تونلهای شیبدار با استفاده از غلطکها یا چرخکهای تعبیه شده و با توجه به نیروی جاذبه زمین، بصورت خودکار حرکت کرده و جابجا می شوند. عموما شیب کانالها بسیار ملایم بوده تا سرعت حرکت پالتها در داخل کانالهای شیبدار قفسه بندی، قابل کنترل باشد.
جنس غلطکها یا چرخکها، ابعاد و تعداد آنها، فاصله غلطکها یا چرخکها از یکدیگر، مشخصات و ویژگیهای آنها تماما با توجه به ماهیت، وزن و نوع پالت با بار مورد استفاده، تعیین می گردد، بطور کلی در داخل تونلهای قفسه بندی خود جریان، نحوه چیدمان و استقرار غلطکهای مورد استفاده به گونه ای است که سرعت پالت در طول مسیر یکنواخت باشد و از سرعت خاصی تجاوز ننماید.
مهمترین ویژگیهای قفسه بندی خود جریان با این عملکرد، نظم و ترتیب در مدیریت موجودیها می باشد، بدین ترتیب که اولین پالتهایی که وارد تونلهای قفسه بندی می شوند، اولین پالتهایی هم هستند که از تونل برداشته می شوند.
مزایای بکارگیری قفسه بندی خود جریان
با توجه به ماهیت عملکردی قفسه خود جریان و مشخصات و ویژگیهای منحصر به فردی که این سیستم قفسه بندی دارد، بکارگیری آن در انبارها می تواند مزایای مختلفی به همراه داشته باشد که برخی از آنها به شرح ذیل می باشد:
- افزایش قابل توجه ظرفیت انبار
- مدیریت اتوماتیک ورود و خروج موجودیها در انبار بر مبنای اصل FIFO
- امکان بارگذاری کالاهای مشابه و آدرس دهی قفسه ها به تفکیک هر کانال یا تونل
- کاهش هزینه های لجستیکی در داخل انبار
- افزایش سرعت سرویس دهی در انبار
- کاهش ضایعات
- کاهش خطاهای نیروی انسانی
- کاهش هزینه های نیروی انسانی
نکات قابل توجه جهت استفاده از قفسه خود جریان
استفاده از قفسه خود جریان تابع یکسری شرایط و الزامات می باشد که در صورت عدم توجه به آنها، ممکن است بازدهی و عملکرد سیستم، اثربخشی و کارآیی لازم را نداشته باشد که برخی از آنها بدین شرح است:
- تنوع کالاها و اقلام: از آنجایی که در هر تونل قفسه بندی خود جریان، صرفا می توان یک تنوع از کالاها و یا اقلام را بارگذاری نمود، انبارهایی که تنوع بسیار زیاد و حجم کالاهای کمی دارند، جهت این سیستم قفسه بندی مناسب نمی باشند.
- مشخصات و شکل پالت: به دلیل آنکه بستر حرکت پالتها در داخل تونلهای قفسه بندی خود جریان، غلطکها و یا چرخکهای تعبیه شده در آن می باشد، شکل و جنس پالت و مقطع زیرین پالت از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
- ابعاد و ارتفاع پالت با بار: با توجه به اینکه پالتها بر روی سطح شیبدار حرکت می کنند، در صورتی که ابعاد، مساحت و ارتفاع پالتها از نسبت صحیحی برخوردار نباشند، امکان بکارگیری آنها در این سیستم وجود ندارد.
- نحوه بسته بندی پالت: از آنجایی که بستر حرکت پالتها در داخل کانالها، یک سطح شیبدار می باشد و با توجه به متحرک بودن پالتها در داخل سیستم قفسه بندی خودجریان، شکل بسته بندی و استحکام آن بسیار پراهمیت بوده و می بایست تا توجه لازم بدان صورت پذیرد.
سخن پایانی
بکارگیری سیستم قفسه بندی خود جریان در کنار تمامی مزایا و محاسنی که به دنبال دارد، تابع در نظر داشتن شرایط و محدودیتهای داخل انبار می باشد. اثربخشی این سیستم زمانی به حداکثر میزان خود می رسد که مطمئن شویم تمامی جنبه های مربوط به این نوع سیستم قفسه بندی در طراحی آن دیده شده است. بدلیل استفاده از غلطک یا چرخک در داخل تونلهای قفسه خودجریان، بهای تمام شده آن نسبت به برخی از دیگر گروههای قفسه بندی طبیعتا بالاتر است که این موضوع می بایست در قالب توجیه اقتصادی استفاده از این طرح با درنظر گرفتن تمامی مزایا و محدودیتها بررسی و مقایسه گردد. پیشنهاد می گردد جهت استفاده از این سیستم قفسه بندی، از کارشناسان و مشاوران متخصص در این صنعت بهره مند گردید.
